راهنمای کامل ترتیب درآوردن دندان نوزاد

دانستن اینکه اولین دندان‌ها چه زمانی و به چه ترتیبی ظاهر می‌شوند، می‌تواند به شما کمک کند برای این دوره حساس آماده‌تر باشید و بهتر مراقب کودک دلبندتان باشید. در این مطلب به بررسی دقیق‌تر ترتیب درآوردن دندان‌های شیری، نشانه‌ها و دیگر مسائل مرتبط با این موضوع می‌پردازیم.

خلاصه:

• اولین دندان‌هایی که ظاهر می‌شوند معمولاً دو دندان پیشین مرکزی در فک پایین هستند و آخرین دندان‌ها آسیاب‌های دوم (حدود ۳۳ ماهگی) می‌باشند.
• زمان شروع دندان درآوردن بسیار متغیر است (۴ تا ۱۲ ماهگی)، اما ژنتیک قوی‌ترین عامل در تعیین سرعت و زمان‌بندی آن است.
• اگر نوزاد تا ۱۸ ماهگی هیچ دندانی درنیاورد یا تب بالا و غیرقابل توجیهی داشت، حتماً برای بررسی‌های تخصصی به پزشک مراجعه کنید.

فرآیند دندان درآوردن نوزاد چیست و چقدر طول می‌کشد؟

دندان درآوردن یک مرحله مهم و طبیعی در رشد هر نوزادی است. به بیان ساده، دندان درآوردن زمانی رخ می‌دهد که دندان‌های شیری کودک شما مسیر خود را از زیر خط لثه به سمت بالا طی کرده و در نهایت در دهان ظاهر می‌شوند. اگرچه این فرآیند مکانیکی است، اما در زمان وقوع و شدت علائم هر نوزادی منحصر به فرد عمل می‌کند. به همین دلیل، درک میانگین زمان‌بندی و علائم رایج بسیار حائز اهمیت است.

بر اساس نظرسنجی‌های انجام‌شده از والدین در سراسر جهان:

• زمان شروع رایج: بیشتر نوزادان اولین تجربه‌ درد ناشی از دندان درآوردن را بین ۴ تا ۱۲ ماهگی تجربه می‌کنند. این بازه زمانی طولانی نشان می‌دهد که تنوع سنی چقدر زیاد است.
• مدت زمان دوره درد: خبر خوب این است که دندان‌ها برای همیشه بیرون نمی‌آیند، اما خبر چالش‌برانگیز این است که فرآیند دندان درآوردن هر دندان می‌تواند طولانی باشد. والدین گزارش داده‌اند که دوره درد دندان درآوردن معمولاً بین ۱ هفته تا ۴ ماه متغیر است. این یعنی باید برای نوسانات طولانی‌مدت در خلق و خوی نوزاد آماده باشید.
• شدت درد: اکثر والدین درد دندان درآوردن فرزند خود را متوسط توصیف می‌کنند؛ یعنی دردی که آزاردهنده است اما معمولاً با روش‌های تسکین‌دهنده قابل مدیریت است. با این حال، باید بدانید که بیش از نیمی از نوزادان حداقل یک بار در روز درد را تجربه می‌کنند. بنابراین مداومت در تسکین درد اهمیت زیادی دارد.

نقشه راه دندان درآوردن نوزاد

دندان درآوردن یک فرآیند طولانی است که از حدود ۶ ماهگی شروع می‌شود و تا سه سالگی ادامه می‌یابد. اگرچه زمان‌بندی دقیق ظهور دندان‌ها در هر کودک متفاوت است — ممکن است یک نوزاد در ۴ ماهگی شروع کند و دیگری در ۱۲ ماهگی — اما یک الگوی ثابت برای ترتیب ظهور این دندان‌ها وجود دارد که در این بخش به آن اشاره می‌کنیم.

فاز ۱: دندان‌های گاز گیرنده (۶ تا ۱۶ ماهگی)

در این فاز، دندان‌های پیشین (جلویی) ظاهر می‌شوند که وظیفه‌شان قطع کردن و بریدن غذاهاست و کودک را برای مرحله بعد آماده می‌کنند.

دندان‌های گاز گیرنده

سن تقریبی	نوع دندان و موقعیت	وظیفه اصلی
۶ تا ۱۰ ماهگی	دندان‌های پیشین مرکزی پایین (دو دندان وسط پایین)	این دندان‌ها اولین دندان‌ها هستند و به کودک برای گاز گرفتن غذاهای نرم کمک می‌کنند.
۸ تا ۱۳ ماهگی	دندان‌های پیشین مرکزی و جانبی بالا (چهار دندان جلویی بالا)	تکمیل ردیف گاز گیرنده بالا که به کودک اجازه می‌دهد غذاها را با دقت بیشتری ببرد.
۱۰ تا ۱۶ ماهگی	دندان‌های پیشین جانبی پایین (دندان‌های کنار دو دندان مرکزی پایین)	تکمیل نهایی هشت دندان جلویی (چهارتای بالا و چهارتای پایین).

فاز ۲: دندان‌های آسیاب و پاره کننده (۱۳ تا ۳۳ ماهگی)

در این مرحله دندان‌های قوی‌تر و کاربردی‌تر برای جویدن و پاره کردن غذاهای جامدتر ظاهر می‌شوند.

دندان‌های آسیاب و پاره کننده

سن تقریبی	نوع دندان و موقعیت	وظیفه اصلی
۱۳ تا ۱۹ ماهگی	دندان‌های آسیاب اول (اولین دندان‌های عقبی)	این دندان‌های پهن و قوی شروع فرآیند آسیاب کردن و جویدن غذاهای جامد را ممکن می‌سازند.
۱۶ تا ۲۳ ماهگی	دندان‌های نیش	این دندان‌های نوک‌تیز که بین پیشین‌ها و آسیاب‌ها قرار می‌گیرند، برای پاره کردن و گرفتن غذاها بسیار مهم هستند.
۲۳ تا ۳۳ ماهگی	دندان‌های آسیاب دوم (دومین دندان‌های عقبی)	این آخرین دندان‌ها، جویدن و آسیاب کردن کامل غذا را تکمیل می‌کنند و تا سن مدرسه حفظ می‌شوند.

چه عواملی بر ترتیب دندان درآوردن نوزاد تأثیر می‌گذارند؟

در حالی که یک نقشه راه مشترک برای رویش ۲۰ دندان شیری وجود دارد، جدول زمانی دقیق و ترتیب ظهور دندان‌ها از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. درک عواملی که بر این فرآیند تأثیر می‌گذارند، به شما کمک خواهد کرد تا درک کنید که چه زمانی یک تأخیر یا تغییر در ترتیب طبیعی تلقی می‌شود و چه زمانی باید با پزشک مشورت کرد.

اگرچه الگوی کلی ظهور دندان‌ها تقریباً برای همه ثابت است (اول دندان‌های جلویی پایین)، عوامل زیر می‌توانند بر سرعت و زمان‌بندی تأثیر بگذارند:

• ژنتیک، مهم‌ترین عامل: اگر شما یا همسرتان در دوران نوزادی دیر یا زود دندان درآورده‌اید، به احتمال زیاد فرزندتان نیز الگوی مشابهی را دنبال خواهد کرد. ژن‌ها قدرتمندترین تعیین‌کننده زمان رویش دندان هستند.
• تولد زودرس: نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند (نارس هستند)، اغلب رشد دندانی را نیز با تأخیر شروع می‌کنند. این یک پدیده رایج است و معمولاً جای نگرانی ندارد.
• تغذیه و مواد معدنی حیاتی: رشد صحیح و قوی دندان‌ها به شدت به دسترسی کافی به مواد مغذی کلیدی وابسته است. کمبودهایی مانند کلسیم، ویتامین D و فسفر نه تنها می‌تواند رویش دندان را به تأخیر بیندازد، بلکه می‌تواند باعث شود مینای دندان ضعیف‌تر شده و خطر پوسیدگی و حفره‌ها در آینده افزایش یابد.
• سلامت کلی نوزاد: بیماری‌های مزمن، اختلالات متابولیک یا عدم تعادل هورمونی می‌تواند در فرآیند طبیعی رشد و رویش دندان‌ها اختلال ایجاد کند.

مطالب مرتبط: آیا دندان درآوردن نوزاد باعث اسهال می‌شود؟

آیا اگر دندانی خارج از نوبتب یرون بیاید، باید نگران باشیم؟

در بیشتر موارد، پاسخ منفی است. مطمئن‌ترین شاخص پیشرفت طبیعی، رویش قرینه دندان‌ها است؛ یعنی اگر دندانی در سمت راست بیرون آمد، انتظار می‌رود که دندان مشابه آن در سمت چپ نیز به زودی ظاهر شود. تفاوت چند هفته‌ای بین دو طرف کاملاً طبیعی است و اهمیت بالینی ندارد.

خب حالا چه زمانی باید به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنیم؟ دستورالعمل‌های پزشکی توصیه می‌کنند زمانی که الگوهای دندان درآوردن از حدود طبیعی خارج می‌شوند، لازم است ارزیابی تخصصی انجام شود. 

الگوهای غیرطبیعی دندان درآوردن نوزاد

الگوهای غیرطبیعی که نیاز به بررسی دارند	توضیح
تأخیر شدید در رویش	اگر نوزاد تا ۱۵ تا ۱۸ ماهگی هنوز هیچ دندانی درنیاورده باشد.
رویش بسیار زودهنگام	اگر دندان‌ها قبل از ۳ تا ۴ ماهگی ظاهر شوند.
دندان‌های نوزادی (Natal Teeth)	وجود دندان‌ها در هنگام تولد که ممکن است به دلیل خطر خفگی (لق بودن) یا اختلال در شیردهی نیاز به کشیدن داشته باشند.
شکل و تعداد غیرعادی	اگر دندان‌ها شکل عجیبی داشته باشند (مانند دندان‌های به هم چسبیده) یا دندان اضافی وجود داشته باشد.
رویش نامتقارن شدید	اگر الگوی رویش دندان‌ها بسیار نامنظم باشد و دندان‌های کلیدی ظاهر نشده باشند.

چگونه بفهمیم نوزاد در حال دندان درآوردن است؟

نکته مهم در مورد دندان درآوردن نوزاد این است که نباید منتظر بمانید تا دندان را ببینید و سپس متوجه شوید که چرا نوزادتان بی‌قراری می‌کند. فرآیند دندان درآوردن (یعنی حرکت دندان به سمت سطح لثه) ممکن است ماه‌ها قبل از اینکه دندان واقعاً دیده شود، آغاز شود.

در اینجا مهم‌ترین نشانه‌هایی را که به شما می‌گویند نوزادتان وارد مرحله دندان درآوردن شده است بررسی می‌کنیم.

۱. نشانه‌های مستقیم در دهان

وقتی دندان نوزاد شروع به جوانه زدن می‌کند، تغییرات مشهودی در لثه‌ها اتفاق می‌افتد که قابل تشخیص و احساس است.

• لثه‌های متورم و حساس: ناحیه‌ای از لثه که دندان قرار است از آن خارج شود، ممکن است کمی متورم، قرمز و در لمس بسیار حساس باشد. این حساسیت ناشی از التهابی است که حین حرکت دندان ایجاد می‌شود.
• افزایش آبریزش دهان (بزاق): آبریزش بیش از حد دهان یکی از رایج‌ترین و واضح‌ترین نشانه‌هاست. این بزاق اضافی نه تنها برای پوست اطراف دهان مشکل‌ساز است، بلکه نوزاد ممکن است برای بلعیدن تمام آن با مشکل روبرو شود.

۲. تغییرات در رفتار نوزاد

دندان درآوردن تنها با علائم فیزیکی همراه نیست، بلکه معمولاً سبب تغییر رفتاری نوزاد نیز می‌شود.

• نیاز شدید به جویدن یا گاز گرفتن: نوزاد برای تسکین فشار و درد داخلی لثه به طور مکرر دست‌ها، اسباب‌بازی‌ها یا هر شیئی را به دهان می‌برد تا با اعمال فشار لثه را ماساژ دهد.
• تمایل بیشتر به مکیدن: اگرچه مکیدن به نوزاد آرامش می‌دهد، اما در این دوره ممکن است تمایل به مکیدن هر چیزی (حتی پستانک) افزایش یابد، زیرا این کار باعث انحراف موقت توجه نوزاد از درد می‌شود.
• تحریک‌پذیری و بی‌قراری: کج‌خلقی و افزایش گریه، به خصوص در طول شب، نشانه مستقیمی از ناراحتی نوزاد است.

۳. علائم فیزیکی کمتر شناخته‌شده

علاوه بر علائم معمول، برخی نشانه‌های کمتر شناخته شده نیز وجود دارد که به دندان درآوردن مرتبط هستند. این علائم در اغلب موارد طبیعی هستند.

• تب خفیف دندان درآوردن: در حالی که تب بالا نشانه‌ی بیماری است، یک افزایش دمای خفیف (معمولاً کمتر از ۳۸ درجه) می‌تواند همراه با دندان درآوردن باشد. اگر تب جدی بود، حتماً با پزشک تماس بگیرید.
• آبریزش بینی: برخی از نوزادان در این دوره آبریزش بینی خفیفی را تجربه می‌کنند. این علامت ممکن است ناشی از عفونت‌های خفیفی باشد که با کاهش ایمنی همزمان با دندان درآوردن رخ می‌دهد.
• کاهش میل به غذای جامد: درد لثه می‌تواند جویدن یا حتی لمس کردن غذاهای جامد را برای نوزاد ناخوشایند کند. اگر نوزادی که به تازگی غذاهای کمکی را شروع کرده است، ناگهان اشتهای خود را از دست می‌دهد، ممکن است دندان درآوردن عامل آن باشد.

تب، آبریزش و بثورات: تفکیک علائم دندان درآوردن از بیماری

وقتی نوزاد شروع به دندان درآوردن می‌کند، تغییرات فیزیکی زیادی رخ می‌دهد. مهم است که بدانید کدام علائم واقعاً با دندان درآوردن مرتبط هستند و کدام‌ها ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری جدی‌تر باشند.

آیا تب همیشه به معنی دندان درآوردن است؟

بسیاری از والدین به طور غریزی تب را به دندان درآوردن ربط می‌دهند، اما تحقیقات پزشکی این ارتباط را تأیید نمی‌کنند. دندان درآوردن ممکن است باعث یک افزایش دمای خفیف شود، اما تب بالا (بالای ۳۸ درجه) لزوماً علامت دندان درآوردن نیست. تب شدید نشانه‌ای از عفونت، سرماخوردگی یا بیماری‌های ویروسی جداگانه‌ای است که همزمان با دندان درآوردن رخ داده‌اند.

چنانچه شما تب دارد، هرگز آن را به سادگی به حساب دندان درآوردن نگذارید. حتماً با متخصص اطفال مشورت کنید تا علت اصلی تب مشخص شود و در صورت نیاز درمان مناسب انجام گیرد.

بثورات دندان درآوردن چه شکلی هستند و دلیل واقعی آن‌ها چیست؟

بثورات دندان درآوردن (Teething Rash) یک علامت شایع هستند. جالب است بدانید که خود دندان‌ها آن‌ها را ایجاد نمی‌کنند. دلیل اصلی این بثورات آبریزش بیش از حد دهان است. بزاق به دلیل خاصیت اسیدی، وقتی دائماً روی پوست چانه، گونه‌ها و گردن باقی می‌ماند، باعث تحریک و التهاب پوست می‌شود.

این بثورات بیشتر به صورت لکه‌های کوچک قرمز با برجستگی‌های ریز در اطراف دهان و چانه ظاهر می‌شوند. این نوع بثورات مسری نیستند و معمولاً خود به خود برطرف می‌شوند. نکته اصلی در مدیریت آن‌ها خشک نگه داشتن ناحیه است. صورت نوزاد را به آرامی و به دفعات با یک پارچه نرم و تمیز پاک کنید.

علت آبریزش بیش از حد دهان در نوزاد چیست؟

آبریزش دهان یکی از معتبرترین نشانه‌های بصری دندان درآوردن است. حرکت دندان در زیر لثه، به خصوص در زمان رویش، می‌تواند غدد بزاقی را تحریک کرده و باعث افزایش غیرعادی تولید بزاق شود. این مکانیزم تا حدودی طبیعی است و بدن سعی می‌کند با بزاق، لثه‌ها را روان نگه دارد.

به یاد داشته باشید که مقداری آبریزش دهان در نوزادان کاملاً طبیعی و بخشی از رشد است. زمانی که نوزادان دست‌ها و اشیا را کشف می‌کنند و آن‌ها را به دهان می‌برند، این عمل مکیدن و جویدن به طور طبیعی تولید بزاق را افزایش می‌دهد.

تنها زمانی که آبریزش دهان به نظر غیرمعمول و بیش از حد زیاد می‌رسد، باید آن را به دندان درآوردن نسبت دهید. همچنین فراموش نکنید که سرماخوردگی و آلرژی‌ها نیز امکان دارد باعث آبریزش دهان شوند. اگر علائم دیگری مانند عطسه یا گرفتگی بینی مشاهده کردید، بهتر است با پزشک مشورت کنید.

سخن پایانی

دندان درآوردن هر چقدر هم که با بی‌قراری و شب‌بیداری همراه باشد، یک حقیقت مهم را به شما یادآوری می‌کند: نوزاد شما در حال بزرگ شدن است. این مرحله بخشی کاملاً طبیعی و موقت از مسیر رشد فرزندتان است.

به یاد داشته باشید که جدول زمانی رویش دندان‌ها و حتی ترتیب ظهور آن‌ها برای هر کودک منحصر به فرد است. تا زمانی که نوزاد شما علائم هشداردهنده جدی (مانند تب بالا یا عدم رویش دندان تا ۱۸ ماهگی) ندارد، آرامش خود را حفظ کنید.