چگونه بینی نوزاد را تمیز کنیم؟ آموزش کامل و مرحله‌به‌مرحله

در این مقاله می‌خواهیم درباره موضوعی مهم صحبت کنیم: چگونه بینی نوزاد را تمیز کنیم؟ همواره مراقبت از نوزادان نیازمند دقت و ظرافت بالاست و تمیز نگه داشتن بینی آن‌ها نقش مهمی در حفظ سلامت و راحتی‌شان دارد. این کار هر چند ساده به نظر می‌رسد، ولی نیاز به روش‌ها و نکات خاصی دارد تا به نوزاد آسیبی نرساند و به بهترین شکل انجام شود.

خلاصه:

• گرفتگی بینی اغلب با خرخر و خس‌خس هنگام تنفس و بی‌قراری هنگام شیر خوردن یا خوابیدن تشخیص داده می‌شود.
• بهترین اقدام نرم کردن مخاط با بخور یا حمام گرم و استفاده از قطره سالین (آب نمک) قبل از هرگونه مکش فیزیکی است.
• اگر نوزاد علائم خطر مانند فرو رفتن قفسه سینه هنگام نفس کشیدن یا عدم توانایی در شیر خوردن را داشت، باید فوراً به اورژانس مراجعه شود.

چگونه تشخیص دهیم که بینی نوزاد گرفته است؟

قبل از اینکه به سراغ وسایل مکنده بروید، بسیار مهم است که مطمئن شوید مشکل اصلی واقعاً انسداد بینی است. اگر مطمئن نباشید، تلاش‌های شما برای تمیز کردن بینی ممکن است فقط باعث ناراحتی بیشتر نوزاد شود. در اینجا علائم ساده‌ای را آورده‌ایم که به شما کمک می‌کنند گرفتگی بینی نوزاد را به سرعت تشخیص دهید:

۱. نشانه‌های بصری: مشاهده مستقیم ترشحات

ساده‌ترین راه برای تشخیص گرفتگی بینی دیدن آن است. در بسیاری از موارد شما به راحتی می‌توانید مخاط یا ترشحات بینی را مشاهده کنید. این ترشحات ممکن است به صورت مایع یا خشک شده در اطراف سوراخ‌های بینی یا در ورودی بینی جمع شده باشند. توجه به رنگ مخاط (شفاف، زرد یا سبز) نیز می‌تواند اطلاعات بیشتری درباره نوع مشکل (آلرژی یا عفونت) به شما بدهد.

۲. نشانه‌های صوتی: تنفس پر سر و صدا

از آنجایی که نوزادان نمی‌توانند از طریق دهان نفس بکشند (به خصوص هنگام شیر خوردن)، گرفتگی بینی بلافاصله بر صدای تنفس آن‌ها تأثیر می‌گذارد. اگر هنگام تنفس نوزاد صدای خرخر، خس‌خس یا صدای خش‌دار می‌شنوید، احتمال گرفتگی بالا است. این صدا ناشی از تلاش هوا برای عبور از مجاری باریک شده توسط مخاط است.

علاوه بر این، اگر نوزاد هنگام شیر خوردن (چه با سینه و چه با شیشه شیر) مکرراً مک زدن را قطع می‌کند و برای نفس کشیدن تلاش می‌کند، این نشانه قوی گرفتگی بینی است.

۳. نشانه‌های رفتاری: بی‌قراری عمومی

گرفتگی بینی می‌تواند خواب و تغذیه را مختل کند و به سرعت باعث ناراحتی عمومی نوزاد شود. نوزاد به دلیل مشکل در تنفس، به خصوص هنگام دراز کشیدن، کج‌خلق‌تر از حالت معمول به نظر می‌رسد. گرفتگی بینی معمولاً در شب تشدید می‌شود و باعث بیدار شدن‌های مکرر یا مقاومت نوزاد در برابر خواب می‌شود.

مطالب مرتبط: ۱۰ نکته مهم برای حمام‌کردن کودک

چگونه بینی نوزاد خود را تمیز کنیم؟

همانطور که می‌دانید، روش تمیز کردن بینی نوزاد با بزرگسالان کاملاً متفاوت است و استفاده از روش‌های نادرست به شدت ممکن است خطرناک باشد. به همین دلیل، در این بخش بهترین و ایمن‌ترین گزینه‌ها را برای تنفس راحت‌تر نوزادتان مورد بررسی قرار می‌دهیم.

۱. درمان رطوبتی

اولین و کم‌تهاجمی‌ترین قدم افزایش رطوبت محیط است. این روش مخاط را شل کرده و نیاز شما به استفاده از ابزارهای دیگر را کاهش می‌دهد.

• استفاده از دستگاه بخور (Humidifier): به خصوص در فصول سرد که هوای خانه خشک است، دستگاه بخور می‌تواند سطح رطوبت را بالا ببرد. هوای مرطوب به شل شدن مخاط غلیظ در مجاری بینی کمک می‌کند. (بهتر است از بخور سرد استفاده شود و دستگاه را به طور مرتب تمیز کنید.)
• حمام بخار: اگر دستگاه بخور ندارید، حمام آب گرم را باز کنید و با نوزاد در حمام بنشینید (بدون نیاز به زیر دوش رفتن). بخار آب گرم ترشحات خشک شده را نرم می‌کند و اغلب نوزاد با چند عطسه طبیعی بخشی از گرفتگی را رفع می‌کند.

۲. روش‌های فیزیکی: مکش و خارج کردن ترشحات

هنگامی که مخاط به خوبی شل شد (با استفاده از سالین یا رطوبت)، می‌توانید از ابزارهای زیر برای خارج کردن آن استفاده کنید.

اسپری سالین (آب نمک)

اسپری/قطره سالین (آب نمک استریل) یک عنصر کلیدی و جایگزین ایمن برای داروهای خطرناک است. سالین مخاط سفت و خشک شده را رقیق می‌کند و فرآیند مکش را بسیار آسان‌تر و مؤثرتر می‌سازد.

• روش استفاده: نوزاد را در وضعیت نیمه‌نشسته با چانه‌ای که کمی به سمت بالا متمایل است قرار دهید. دو یا سه قطره سالین در هر سوراخ بینی اسپری کنید و قبل از استفاده از پوآر حدود ۳۰ ثانیه صبر کنید.
• هشدار حیاتی: هرگز از داروهای ضد احتقان یا آنتی‌هیستامین‌های خوراکی (مانند شربت‌های سرماخوردگی) برای نوزادان و کودکان زیر ۴ سال استفاده نکنید.

پوار لاستیکی (Bulb Syringe)

ابتدا هوای داخل پوآر را کاملاً با فشردن خارج کنید تا یک خلاء ایجاد شود. سپس نوک تمیز پوآر را به آرامی در سوراخ بینی قرار دهید (آن را به زور وارد نکنید) و پوآر را رها کنید تا مخاط را به داخل بکشد.

• نکته: بهتر است این کار را زمانی انجام دهید که نوزاد آرام است. اگر نوزاد مقاومت می‌کند، بهتر است با کمک یک بزرگسال دیگر کار را آسان‌تر کنید.

مکنده‌های بینی دهانی (Nasal Aspirators)

این مکنده‌ها که در سال‌های اخیر محبوب شده‌اند، به والدین این امکان را می‌دهند تا قدرت مکش را با دهان خود کنترل کنند.

• مزیت: اغلب کارآمدتر هستند و کنترل بهتری روی قدرت مکش وجود دارد. این وسایل دارای فیلترهای یکبار مصرف هستند تا نگران ورود مخاط به دهان خود نباشید.
• روش کار: قطعه دهانی را در دهان خود قرار دهید. سپس نوک لوله را فقط در برابر سوراخ بینی نوزاد قرار دهید تا یک درزگیر ایجاد شود (آن را داخل نبرید). با مکیدن هوا مکش ملایمی ایجاد کنید. هرگز با شدت زیاد مکش نکنید زیرا امکان دارد به بینی حساس نوزاد آسیب بزند.

بهترین زمان برای تمیز کردن بینی نوزاد

بهترین و مؤثرترین زمان برای تمیز کردن بینی نوزاد هنگام حمام کردن یا بلافاصله پس از آن است. در واقع، هوای گرم و مرطوب حمام مانند یک دستگاه بخور طبیعی عمل می‌کند. این رطوبت:

• ترشحات خشک‌شده یا غلیظ بینی را نرم و شل می‌کند.
• بینی نوزاد اغلب در اثر این رطوبت تحریک می‌شود و ممکن است خودش با چند عطسه طبیعی ترشحات را خارج کند.

گاهی اوقات حتی رطوبت حمام نیز برای ترشحات بسیار خشک کافی نیست. در این شرایط:

• استفاده از سالین (قطره یا اسپری نمکی): اگر پس از حمام متوجه شدید که ترشحات هنوز سفت و خشک هستند، می‌توانید از قطره یا اسپری سالین مخصوص نوزادان استفاده کنید. سالین کاملاً ایمن است و به طور مؤثری لایه‌های خشک شده مخاط را مرطوب می‌کند.
• روش استفاده: چند قطره سالین را داخل هر سوراخ بینی بریزید و صبر کنید تا ترشحات به خوبی نرم شوند (حدود ۳۰ ثانیه). سپس می‌توانید از یک پوآر بینی (مکنده لاستیکی) برای خارج کردن ملایم ترشحات استفاده کنید.

مطالب مرتبط: چطور بفهمیم نوزاد در حال دندان درآوردن است؟

چگونه محلول سالین خانگی بسازیم؟

اگر نوزاد شما دچار گرفتگی بینی شده و مخاط بینی او بسیار غلیظ و خشک است، رقیق کردن آن قبل از استفاده از پوآر یا مکنده بینی ضروری است. همانطور که در بالا اشاره شد، محلول آب نمک یا سالین بهترین و ایمن‌ترین راه برای این کار است. شما می‌توانید این محلول را به سادگی و با رعایت کامل نکات بهداشتی در خانه تهیه کنید.

برای اطمینان از استریل بودن و ایمنی محلول این دستورالعمل ساده را دنبال کنید:

• جوشاندن آب: ابتدا یک فنجان آب را کاملاً بجوشانید و سپس اجازه دهید تا به طور کامل به دمای محیط برسد و خنک شود. استفاده از آب جوشیده برای حذف هرگونه باکتری و ناخالصی ضروری است.
• افزودن نمک: یک چهارم قاشق چایخوری نمک خوراکی (نمک معمولی آشپزخانه) را به آب خنک شده اضافه کرده و به خوبی هم بزنید تا نمک کاملاً در آب حل شود. توجه داشته باشید که رعایت دقیق مقدار نمک برای جلوگیری از تحریک بینی نوزاد بسیار مهم است.
• زمان‌بندی استفاده: این محلول را حداکثر تا ۴ بار در روز برای رقیق کردن ترشحات و مکش با پوار استفاده کنید.
• تاریخ انقضا: محلول سالین خانگی باید حتماً پس از ۳ روز دور ریخته شود، حتی اگر مقداری از آن باقی مانده باشد. پس از این زمان به دلیل خطر رشد میکروب‌ها باید مخلوط جدیدی تهیه کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگرچه نباید برای هر عطسه یا گرفتگی خفیف به پزشک مراجعه کنید، اما در صورتی که علائم زیر را مشاهده کردید، زمان آن رسیده است که با متخصص اطفال خود تماس بگیرید:

• عدم بهبود پس از چند روز: اگر بعد از ۳ تا ۵ روز استفاده منظم از درمان‌های خانگی (مانند بخور و سالین)، گرفتگی بینی نوزاد شما بهبود نیافت یا بدتر شد، باید برای بررسی احتمال عفونت (مانند عفونت سینوسی یا گوش) به پزشک مراجعه کنید.
• مشکل در تغذیه: اگر گرفتگی بینی به حدی شدید است که نوزاد به دلیل مشکل در نفس کشیدن نمی‌تواند به درستی شیر بخورد یا شیر خوردن را مکرراً قطع می‌کند، ممکن است نوزاد در معرض خطر کم‌آبی و کمبود کالری قرار گیرد.

علائم خطر: چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کرد؟

برخی از نشانه‌ها حاکی از یک اورژانس پزشکی هستند و به این معنی است که نوزاد شما برای تنفس تلاش می‌کند و نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، فورا نوزاد را به نزدیک‌ترین اورژانس منتقل کنید:

سخن پایانی

گرفتگی بینی و آبریزش آن بخشی جدایی‌ناپذیر از تجربه نوزادی است. اگرچه دیدن ناراحتی کودک، به‌ویژه در هنگام خواب یا شیر خوردن، برای شما به عنوان والدین دلهره‌آور است، اما این وضعیت با اقداماتی ساده که در این مقاله توضیح دادیم قابل مدیریت است.

با حفظ آرامش و به‌کارگیری صحیح این ترفندها هم می‌توانید تنفس راحت‌تری را برای نوزاد خود فراهم کنید و هم لحظاتی را که حال کودک خوب نیست، برای خودتان قابل تحمل‌تر خواهید نمایید.