با دندان درد نوزاد چه کنیم؟ راهنمای کامل والدین

روزهایی که دندان‌های کوچک و سفید نوزادتان به آرامی از لثه بیرون می‌آیند، یکی از چالش‌برانگیزترین مراحل رشد کودک است. اما آیا می‌دانستید که با ظاهر شدن این دندان‌ها اغلب با درد و بی‌قراری همراه است؟ اگر از خودتان پرسیده‌اید: با دندان درد نوزاد چه کنیم؟ در این مقاله پیش رو جواب سوالتان را خواهید یافت.

خلاصه:

• درد دندان درآوردن ناشی از تورم و التهاب لثه‌ها به دلیل فعالیت هورمونی است، نه پاره شدن بافت لثه توسط دندان.
• مؤثرترین روش‌های تسکین درد شامل استفاده از دستمال‌ها یا دندانگیرهای خنک‌شده، ماساژ ملایم لثه با انگشت تمیز و استفاده از استامینوفن (با تأیید پزشک) است.
• از استفاده از ژل‌های بی‌حس‌کننده حاوی بنزوکائین و گردنبندهای دندانگیر جداً خودداری کنید و در صورت مشاهده تب بالا یا اسهال حتماً با پزشک تماس بگیرید.

دندان درآوردن چیست و چرا با درد همراه است؟

دندان درآوردن (که با نام علمی اُدونتیاسیس نیز شناخته می‌شود) فرآیندی است که در آن دندان‌های شیری نوزاد از درون فک شروع به حرکت به سمت بالا کرده و از خط لثه عبور می‌کنند. این دوره تقریباً برای همه نوزادان با درجه‌ای از ناراحتی و بی‌قراری همراه است.

برای کمک بهتر به نوزاد مهم است که بفهمیم دلیل واقعی این درد چیست؟ بسیاری از ما فکر می‌کنیم که نوک تیز دندان لثه را مانند یک چاقو می‌شکافد و همین امر باعث درد و ناراحتی کودک می‌شود. این تصور چندان دقیق نیست. یک فرآیند بیولوژیکی پیچیده‌تر در حال رخ دادن است:

• تجزیه بافت توسط هورمون‌ها: قبل از اینکه حتی تاج دندان به سطح لثه برسد، بدن نوزاد هورمون‌های خاصی ترشح می‌کند. این هورمون‌ها وظیفه دارند بافت لثه را در ناحیه خروج دندان به آرامی تجزیه و نازک کنند.
• فرورفتگی آسان دندان: این تجزیه بافتی مسیر را برای عبور دندان هموار می‌کند. بنابراین، دندان به جای پاره کردن لثه، به نوعی از یک مسیر آماده شده عبور می‌کند.

اگر لثه پاره نمی‌شود، پس منبع اصلی ناراحتی نوزاد کجاست؟ درد ناشی از دندان درآوردن در واقع ریشه در التهاب دارد. در حین عمل هورمون‌ها و حرکت تدریجی دندان به سمت سطح، لثه‌ها در آن ناحیه ملتهب، متورم و بسیار حساس می‌شوند. این ورم و فشار داخلی است که باعث احساس درد مبهم و مداوم در نوزاد می‌شود.

التهاب به معنای افزایش جریان خون در آن منطقه است که فشار را بیشتر می‌کند و همین امر سبب می‌شود لثه قرمز و متورم به نظر برسد.

درک این مکانیسم ساده به شما کمک می‌کند تا راه‌حل‌های مناسبی را انتخاب کنید. هدف شما برای مقابله با درد دندان درآوردن نوزادتان باید خنک کردن و کاهش التهاب (تورم) لثه باشد تا فشار داخلی کاهش یابد و نوزاد آرامش پیدا کند.

مطالب مرتبط: اولین دندان نوزاد از کجا در می‌آید؟

چند راهکار ایمن و مؤثر برای تسکین دندان درد نوزاد

برای کمک به آرامش و تسکین لثه‌های ملتهب نیازی به داروهای عجیب و غریب یا خطرناک ندارید. بهترین درمان‌ها اغلب ساده‌ترین و ایمن‌ترین گزینه‌ها هستند.

۱. تسکین سرما درمانی

سرما بهترین دوست لثه‌های ملتهب است. سرمای ملایم باعث کاهش تورم و بی‌حس شدن موقت ناحیه دردناک می‌شود.

یک دستمال یا حوله کوچک تمیز را کمی مرطوب کرده، آن را گره بزنید و برای مدتی در یخچال قرار دهید تا خنک شود. سپس آن را به نوزاد بدهید تا بجود. پارچه سرد هم فشار لازم را وارد می‌کند و هم خنکای تسکین‌دهنده را به لثه‌ها می‌رساند.

۲. ماساژ ملایم

فشار ملایم روی ناحیه ملتهب می‌تواند به طور قابل توجهی درد را کاهش دهد. برای این کار، دست‌های خود را کاملاً بشویید. با استفاده از انگشت اشاره تمیز خود لثه‌های متورم نوزاد را به آرامی و به مدت یک یا دو دقیقه ماساژ دهید.

۳. داروهای مسکن ایمن

اگر کودک شما شب‌ها از خواب بیدار می‌شود یا درد به حدی شدید است که با جویدن و ماساژ تسکین نمی‌یابد، می‌توانید از مسکن استفاده کنید (همیشه با تأیید پزشک).

استامینوفن ایمن‌ترین گزینه برای نوزادان ۲ ماهه و بزرگتر است. ایبوپروفن فقط برای کودکان ۶ ماهه و بالاتر توصیه می‌شود. به یاد داشته باشید که همیشه دوز دارو را بر اساس وزن و سن دقیق نوزاد، طبق دستورالعمل روی برچسب یا تأیید پزشک متخصص اطفال، رعایت کنید.

۴. تسکین از طریق شیردهی و آب

نحوه تغذیه نوزاد نیز می‌تواند راهی برای تسکین باشد. اگر نوزاد شما ۶ تا ۹ ماهه یا بزرگتر است و غذاهای کمکی را شروع کرده، کمی آب خنک در یک فنجان کوچک به او بدهید. این کار به هیدراته ماندن و تسکین لثه‌ها کمک می‌کند.

برای اکثر نوزادان شیرخوار، شیر خوردن یک آرامش‌دهنده قوی است و ممکن است در این دوره طولانی‌تر از حد معمول شیر بخواهند. اگر نگران گاز گرفتن نوک سینه هستید، می‌توانید قبل از شیردهی نوک انگشت خود را با آب سرد مرطوب کرده و به لثه نوزاد بمالید تا لثه کمی بی‌حس شود.

مطالب مرتبط: چطور بفهمیم نوزاد در حال دندان درآوردن است؟

هشدار جدی: درمان‌های دندان درآوردنی که هرگز نباید استفاده کنید

در دوره دندان درآوردن وسوسه استفاده از هر راه‌حلی برای تسکین درد نوزاد زیاد است. اما ایمنی کودک شما در اولویت قرار دارد. متأسفانه برخی از محصولات و روش‌هایی که در گذشته یا به صورت سنتی رایج بوده‌اند، می‌توانند خطرات جدی برای نوزادان داشته باشند.

۱. ژل‌ها و کرم‌های بی‌حس‌کننده موضعی (مانند بنزوکائین و لیدوکائین)

شاید فکر کنید بی‌حس کردن لثه راه حل ساده‌ای است، اما این مواد برای نوزادان خطرناک هستند. مواد فعالی مانند بنزوکائین می‌توانند باعث یک عارضه نادر اما جدی به نام متهموگلوبینمی شوند.

در این وضعیت، میزان اکسیژن حمل‌شده در خون به‌طور خطرناکی کاهش می‌یابد و می‌تواند تهدیدی برای حیات نوزاد باشد. خوب است بدانید که سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) استفاده از این محصولات را برای نوزادان و کودکان زیر ۲ سال ممنوع کرده است. پس شما هم این هشدار را جدی بگیرید و هرگز از این مواد استفاده نکنید.

۲. گردنبندها و دستبندهای دندانگیر (کهربا یا سیلیکون)

این محصولات به عنوان درمان طبیعی تبلیغ می‌شوند، اما خطرات ایمنی آن‌ها بسیار بیشتر از فواید ادعاشده است.

چه گردنبند از کهربا باشد و چه از مهره‌های چوبی یا سیلیکونی، خطر خفگی ناشی از جدا شدن مهره‌ها یا خفگی ناشی از گیر کردن بند دور گردن وجود دارد. هیچ وسیله‌ای نباید بدون نظارت به دور گردن نوزاد بسته شود.

۳. آسپرین و مسکن‌های بدون تأیید پزشک

هرگز از مسکن‌هایی که برای بزرگسالان طراحی شده‌اند یا توسط پزشک کودک شما تأیید نشده‌اند استفاده نکنید. برای مثال، آسپرین به هیچ وجه نباید به نوزادان داده شود چون می‌تواند باعث ایجاد یک بیماری نادر اما تهدیدکننده زندگی به نام سندرم ری شود. تنها مسکن‌های مجاز با مشورت پزشک، معمولاً استامینوفن یا ایبوپروفن هستند.

۴. مواد قندی (مانند عسل یا شربت)

مالیدن مواد شیرین روی لثه برای آرامش دادن به نوزاد بسیار مضر است. ساکارز و قندهای موجود در عسل یا شربت‌ها محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها در دهان ایجاد کرده و به پوسیدگی زودهنگام دندان‌های شیری دامن می‌زنند.

مطالب مرتبط: آیا زود دندان درآوردن نوزاد خوب است یا بد​؟

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

دندان درآوردن نباید باعث بیمار شدن نوزاد شود. اگرچه کمی تب خفیف (تا ۳۸ درجه) ممکن است رخ دهد، اما علائم شدیدتر نشان‌دهنده یک مشکل پزشکی دیگر هستند.

• تب بالا: اگر دمای بدن نوزاد بیشتر از ۳۸ درجه بود، حتماً با متخصص اطفال تماس بگیرید.
• تحریک‌پذیری غیرقابل کنترل: اگر نوزاد شما آنقدر گریه می‌کند و بی‌قرار است که هیچ روش تسکین‌دهنده‌ای (ماساژ، آغوش، دارو) او را آرام نمی‌کند، ممکن است مشکل جدی‌تری وجود داشته باشد.
• مشکل در تغذیه و کم‌آبی: اگر نوزاد به دلیل درد شدید شیر نمی‌خورد یا علائم کم‌آبی مانند لب‌های ترک‌خورده، خشکی دهان، یا گریه بدون اشک دارد، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
• ادامه یا بدتر شدن علائم: هر علامتی که به جای بهبود در طول زمان بدتر می‌شود یا برای مدت طولانی (بیش از یک هفته) ادامه پیدا می‌کند، نیاز به ارزیابی تخصصی دارد.

سخن پایانی

دندان درآوردن یک دوره سخت اما کاملاً گذرا در زندگی نوزاد و والدین است. درست است که مدیریت درد و بی‌قراری شبانه می‌تواند خسته‌کننده باشد، اما به یاد داشته باشید که این مرحله‌ای حیاتی از رشد فرزند شماست که به زودی به پایان می‌رسد.

در کنار استفاده از روش‌هایی که در این مقاله اشاره شد، مهم‌ترین کار شما آرامش بخشیدن روانی به کودک است. نوازش، آغوش گرفتن و توجه ویژه شما به طور مستقیم باعث کاهش استرس کودک می‌شود. در ضمن، همیشه هوشیار باشید و به علائم غیرعادی مانند تب بالا، اسهال یا کم‌آبی توجه کنید و در صورت مشاهده، فوراً با پزشک مشورت نمایید.